NAUKOWY WIELKI SŁOWNIK ŚLĄSKO-POLSKI

 

Na temat Covid, który dopadł mnie w listopadzie wypowiedziałem się w filmie

  

  opracował dr oj Geniusz
- tłumacz przysięgły języka śląskiego
 
 

    

Słownik nie zawiera słów łatwo zrozumiałych w których nastąpiła

zamiana samogłosek a, e, np. biały na bioły, zegar na zygor, itp.

Ewidentnie obcojęzycznych (aszynbecher - popielniczka) - niemiecki Aschenbecher.

Zawiera za to liczne przykłady zastosowanie zamieszczonych słów.

 

Propozycje i uwagi proszę przesyłać na adres: eugenes@kucza.pl

    

 
 

 

A

 

abfale - resztki "wyciep te abfale do hasioka"

abo - albo
antryj - przedpokój "w antryju na byfuju, stoi szolka tyju"

ańfachowy - przeciętny, nie wart uwagi "ańfachowy mosz tyn bysztek"

amlary - czereśnie

ancug - garnitur "oblycz cały ancug - kabot i westa, a nie yno galoty"

apluzyna - pomarańcza

autobana - autostrada

 

 
 

 

B

 

babuć - prosiak "ida nafutrować babucie"

bachraty - gruby

bajtel - dziecko "musza zostać w chałupie bajtli pilnować"

bajs - kęs np. chleba, kiełbasy

bajsnyć - ugryźć, także użądlić "osa mie bajsła"

bajtel - małe dziecko

bajzel - bałagan, niepożądek "ale sam mosz bajzel, chyć sie roboty"

bakać - pracować

- palić papierosy, fajkę

bal - piłka "kopni tyn bal"

bana - pociąg, także dworzec kolejowy

bandmas - miara krawiecka

beczeć - płakać "nie becz"

beksa - osobą płaczliwa

bigiel - wieszak

biglować - prasować

biksa - puszka (najczęściej metalowa)

binder - krawat

bojtel - mniejszy worek, sak

bojtlik - portfel (raczej mniejszy) "schowej piniondze do bojtlika i mocno trzimej"

bonbon - cukierek

bonclok lub bunclok - duże ciężkie naczynie z glinianki

bontek - rozporek

boroczek - osoba godna pożałowania

broki - śrut do wiatrówki "dowej broki, poszczylomy do tarcze"

bryle - okulary

butel - hałas

butlować - hałsować

byfyj - kredens

byndale - pedały rowerowe "noga mu obkielzła z byndale i nogawica wlazła do kiety"

byrna - żarówka

bysztek - komplet sztućcy

 

 
 


C

 

cera - córka

chlastać - spoliczkować "jak ci chlasna w pysk",

- powiedzieć coś bezmyślnie "aleś chasnoł, że aż w boki poszło"

chrobok - robak

ciaprać - brudzić "aleś tu naciaproł"

ciapraka - błoto, coś brudnego "musioł żeś wlyść do tej ciapraki? kaj mosz oczy?"

ciepać - rzucać, podać coć "ciepni mi bal przez płot"

ciupać - rąbać np. drzewo "ciupej te klocki, yno se palca nie uciupej"

ciść - pchać "pociś ze zadku, a jo byda ciongnoł to razym domy rady"

- iść "ciś po piwo bo sklep zawrzom"

colsztok - miara stolarska

cufal - przypadek "to, że z tak daleka cylnoł do bramki to czysty cufal"

cug - lokomotywa, także cały skład pociągu

- ciąg powietrza w kominie

cweki - pineski "wiercisz sie jakbyś na cwekach siedzioł"

cyferblat - tarcza zegara

cyganić - kłamać

cygon - kłamca

cylować - celować, przymierzać się (np. do strzału)

cylnyć - trafić

 

 
 


Ć

 

ćmi się - ściemnia się "trza się kulać bo się ćmi"

ćwikla - burak pastewny

 

 
 


D

 

deka - koc "pszykryj go dekom bo szczyrko zymbami"

dekiel - przykrywka na garnek

- potocznie głowa "bije ci do dekla"

durch - cały czas

dyć - przecież

dynko - pokrywka "przykryj tyn gornek dynkiem bo muchy wlecom"

dziołcha - dziewczyna

 

 
 


E

 

elwer - rzut karny

 

 
 


F

 

fajla - większy pilnik (nie do paznokci)

fajrant - koniec pracy, zmiany

familoki - osiedle, bloki mieszkalne "sprzedoł ojcowizna i poszoł miyszkać na fimiloki"

fana - flaga

fandzolić - gadać od rzeczy

fara - probostwo

farorz - proboszcz "nie wiym po co ta młodo wdowa chodzi kożdy dziyń do farorza?"

fedra - sprężyna

fet - smalec

fertich - koniec, gotowe "jeszcze jedna deska i fertich"

flance - sadzonki

flancować - sadzić sadzonki

flinta - strzelba

fojera - ognisko "fajno pogoda to dzisio robiymy fojera, yno trza woszt kupić"

fojercojg - zapalniczka

forchangi - zasłony

frelka - ładna dziewczyna

fulać - gadać bzdury "fulosz jak mulosz, a malty ni mosz"

furgać - fruwać, także bywać tu i tam "czały czas kaś furgosz - sztyjc cie ni ma"

fusekle - skarpety "zmiyń fusekle bo jedzie jak z gulaka"

futer - pokarm dla zwierząt, pasza

- zmyślone opowieści, kłamstwa "nie wciskej mi tego futru"

futrować - karmić zwierzęta "ida nafutrować króliki"

fyrlać - mieszać (ręcznie)

fyrzichy (wym. fyr zichy) - brzoskwinie "ońskigo roku obrodziyły fyrzichi"

 

 
 


G

 

galan - narzeczony, także adorator "piykno frelka to szybko galana znojdzie"

galet - galareta

galoty - spodnie

gańba - wstyd

gardina - firana

gardinsztanga - karnisz

gebis - sztuczna szczęka "tak mie dyntysta załatwioł, że teraz mom gebis"

gelynder - poręcz

genał - dokładnie

geszynk - prezent

gibko - szybko

gieltak - wypłata, dzień wypłaty

gieltasza - portfel (raczej większy)

giskana - konewka

gizd - łobuz

glaca - łysina

glajzy - szyny kolejowe

glizda - dżdżownica,

godać - mówić

godka - mowa

gore - pali się "chałupa gore - gibko dzwoń po straż"

gorol - nie Ślązak

grof - hrabia, pan

gruba - kopalnia

gryfny - ładny

gulik - studzienka kanalizacyjna, kratka ściekowa

gumin-szlałch - wąż gumowy np. ogrodowy

gyra - noga

 

 
 


H

 

habić - przywłaszczyć

haja - awantura, bójka "jak się haja zacznie to jo biera nogi za pas"

hajc - gorąco

- pieniądze

halać - głaskać "jak jom pohalosz to pryndzy uśnie"

halba - półlitrowa butelka wódki "skocz po halba"

hanys - Ślązak

harynki - śledzie

hasi - żwir, także popiół z pieca

hasiok - śmietnik

hawerfloki - płatki owsiane

haziel - ubikacja

hołzyntregi - szelki

hyc - gorąco "ale dzisio je hyc, durch pija, a mie suszy"

hynkiel - uchwyt (np. z siatki) "ciynszki to mom, chyć za jedyn hynkiel, bydzie lekszy"

 

 
 


I

 

inkszy - inny

 

 
 


J

 

ja - tak

jakla - bluza

jedzie - śmierdzi

jscać - sikać

 

 
 


K

 

kabot - marynarka

kaj - gdzie, dokąd "kaj idziesz"

kamela - wielbłąd

kapsa - kieszeń

kapuca - kaptur

kara - taczka

karbinadel - klops z mięsa mielonego

karlus - fajny chłopaka

karnyć - przejechać się "mosz nowy motor? Dej się karnyć"

kesel - wielki garnek do zaprawiania słoików

kibel - ubikacja "coć mie możi, chyba dzisio z kibla nie wyleza"

- wiadro

kidze - kapie, pada deszcze, śnieg

kielnia - chochla, duża łyżka do nalewania zupy czy kompotu

kieta - łańcuch np. rowerowy "tak byndalowoł, aż mu kieta spadła"

- łańcuch na szyję "od tej kiety już mo pukiel jak Quasimodo"

kista - skrzynka napoju (przeważnie piwa)

kiszka - zsiadłe mleko

kito - udo "ciągnie po kitach"

klachać - plotkować

klachy - plotki

klapsznyta - złożona kromka chleba

klara - słońce

klop - ubikacja

kloper - trzepak do dywanów

klupać - pukać

- uderzyć (kogoś lub w coś)

knefel - guzik w ubraniu "knefel ci uleci, prziszyj go za wczasu"

- przycisk "naciś tyn knefel"

kocher - przenośna kuchenka elektryczna

kołki - zapałki

koło - rower

konkasla - węglarka

konsek - kawałek

kopaczka - motyka

kopruch - komar

krałza - słoik "podej mi ta krałza z kompotym"

krankol - chorobowe (zwolnienie lekarskie, L4)

krepel - pączek (np. z dżemem)

kromflek - obcas

krupniok - kaszanka

kryka - laska

kszipopa - rów przydrożny "był tak naprany, że wpod do kszipopy"

kuckać - kaszleć

kulać - toczyć np. beczkę

- wracać, iść

kulok - wałek do ciasta

- okągły kawałek drewna

kuloryba - kalarepa

kyjza - ser

 

 
 


L

 

lałba - ganek

- altana w ogrodzie

larmo - hałas, głośna muzyka

leberka - pasztet

leberwoszt - kiełbasa pasztetowa

lico - policzek

lonty - ubrania

lotać - biegać

lufl - powietrze

luftbiksa - wiatrówka (strzelba) "luftbika mom, dowej pryntko broki"

lulać - sikać

lulok - penis "zapni bontek bo ci lulok wylezie"

lutnyć - udeżyć (kogoś) "gupio godo, jak ty mu nie lutniesz to jo mu lutna"

 

 
 


Ł

 

łacny - tani

łechtać - łaskotać

 

 
 


M

 

majzel - przecinak

malta - zaprawa murarska

mantel - płaszcz

maras - błoto

marasić - brudzić

maszkiecić - jeść coś dobrego

miesionczek - księżyc

mosz ruła - jesteś bardzo powolny

możi - boli brzuch

muskla - mięsień (przeważnie biceps)

 

 
 


N

 

naprany - pijany

nazdać - nawymyślać (dot. osoby)

nachtop - nocnik

nogawica - nogawka

nugle - makaron

nupel - smoczek

nynać - położyć się i wypoczywać

 

 
 


O

 

oblykać - ubierać

odbywać - wykonywać prace w oborze, zagrodzie

ojla - siniak pod okiem

oński - ubiegłoroczny

ożraty - pijany

ożyrok - pijak

 

 
 


P

 

pampoń - właściciel dużego gospodarstwa

papla - pucułowata twarz

papucie - kapcie

piznyć - uderzyć, szturchnąć "jakbyś go nie piznoł to by usnoł"

plaskaty - płaski, cienki, spłaszczony

podziew - chodź "podziew sam, coś ci pokorza"

pryntko - szybko

pszać - kochać, lubić "wiysz jak jo ci pszaja, a ty mi pszajesz chociosz trocha?"

puc - tynk "wielaś doł za tyn puc?"

pucować - tynkować "na wiosna sie biera za pucowani chałupy"

- czyścić "pszipolyłach garce i teraz musza pucować"

pukiel - plecy

- garb

pukieltasza - torba szkolna noszona na plecach

pulok - penis

pultok - indyk

putnia - skrzynia, pojemnik

pyrlik - bardzo duży młot "trza chłopa do pyrlika, a nie chuderloka"

 

 
 


R

 

radiski - rzodkiewki

rajfeszlus - zamek błyskawiczny

rajza - podróż (odległość do pokonania)

rewir - zwolnienie lekarskie, chorobowe, L4

rychtować - szykować, przygotowywać

rychtyk - na pewno

ryczka - niski taboret (przeważnie o prostokątnym drewnianym siedziski)

ryma - katar

rzigać - wymiotować

rzykać - modlić

 

 
 


S

 

sagi - nagi "skocze jak sagi w poksziwach"

sam - tutaj

schlastać - zepsuć coś "aleś to schlasoł"

seblykać - rozbierać (dot. osoby) "seblycz koszula, knefel ci prziszyja"

sebuwać - zdejmować buty "sebuj szczewiki bo mi tu namarasisz"

sipi - kropi

skurzica - cynamon

smarkać - siąkać nos "wysmarkej się, a nie pociągej tak nosym"

smarki - wydzielina z nosa

smolić - dać spokój

smykać - włóczyć się

snopel - wisząca wydzielina z nosa

- pot. smarkacz, o młodszym wśród towarzystwa

spodnioki - kalesony

starka - babcia

starzik - dziadek

strom - drzewo

syjmować - zdejmować

synek - chłopak

syr - twaróg

szałot - sałata

szczewiki - buty

szczyrbary - bezzębny lub ze znacznymi ubytkami w zębach

szczyrkać - grzechotać grzechotką, zębami

szkloki - landrynki

szkrobać - drapać

szkuty - włosy

szlajfka - wstążka

szlałch - wąż np. do prali, ogrodowy, strażacki

szlips - krawat

szlojder - proca

szmanterlok - motyl

sznyta - kromka

sznytkok - szczypiorek

sznupać - szukać

- pociągać nosem

szpajza - deser kremowy

szpil - pojedyncza rozgrywka np. w karty, gra

szola - winda w kopalni "jak szola jedzie to aż mi żałądek dźwigo"

szolka - kubek porcelanowy "gebis na noc trzymia w szolce"

szpyndlik - szpilka

szpyrki - skwarki

szrank - szafa

szrałpsztok - imadło

sztachnyć - zaciągnąć się "mosz Marlboro - dej się sztachnyć"

sztajgier - sztygar (na kopalni)

sztrom - prąd

sztrajchować - malować (np. mieszkanie)

sztrykować - robić na drutach

sztyjc - cały czas, często

szupy - skorupki z jaj

szusblech - błotnik rowerowy

szwarny - ładny, piękny

szwong - prędkość

szychta - zmiana w pracy
szynk - bar z piwem, wódką

 

 
 


Ś

 

ściepa - zrzutka pieniędzy

ściepać - zrzucić np. węgiel

ślimtać - płakać

śmignyć - uderzyć np. batem

 

 
 


T

 

tasza - torba

tomaty - pomidory

tyj - herbata

tytka - torba papierowa

 

 
 


U

 

ujec - wujek

umazać - zbrudzić

umazany - brudny

uślimtany - zapłakany

uwarzyć - ugotować, przyrządzić obiad

 

 
 


W

 

wajzer - wskazówka zegarowa

wartki - szybki

warzyć - gotować

waszkorb - kosz na pranie

westa - kamizelka

wic - dowcip

wiela - ile

wiepszki - agrest

winkiel - kąt, narożnik, zakręt

wkurzić - zdenerwować

wodzionka - zupa z wody, chleba i przypraw

woniać - pachnieć, wąchać

woszt - kiełbasa

wrazidlaty - osoba wtrącająca się w nieswoje sprawy

wrzeszczeć - krzyczeć

wrzaszczek - krzyczące dziecko

 

 
 


Y

 

yno - tylko "powiym to yno roz"

yntki - skoki do wody (przeważnie na głowę)

yntkować - skakać do wody (na głowę)

 

 
 


Z

 

zandale - sandały

zaś - znowu

zausznice - kolczyki

zawrzyć - zamknąć

zesel - fotel

zic - siodełko np. rewerowe

zicherka - agrafka

zicherong - bezpiecznik

zista - babka (ciasto)

zmaścić - zepsuć

zmazać - zbrudzić

zola - gleba, podłoga

- podeszfa

zolyty - randka

zwyrtać - obracać

zymft - musztarda

 

 
 


Ż

 

żdżadło - lustro

żgać - kłuć, wkładać w coś pręt

żymła - bułka

 

 
 

stat4u